Historia Kolonii Wawelberga i rodziny jej fundatorów

Zapraszamy na prelekcję Andrzeja Chybowskiego poświęconą Wawelbergom – warszawskim filantropom zasłużonym dla Woli.

Działalność rodziny Wawelbergów, a szczególnie małżonków Hipolita i Ludwiki, stanowi historię wybitnych przedstawicieli społeczności żydowskiej, zaangażowanych w budowanie podstaw przyszłego państwa polskiego. Jest to równocześnie wyjątkowy przykład szerokiej i wielowarstwowej działalności filantropijnej.

W tym roku przypada 180. rocznica urodzin Hipolita Wawelberga (1844-1901) – filantropa, finansisty, działacza społecznego, który był czołowym przedstawicielem pozytywizmu na ziemiach polskich. Po romantycznym zrywie i udziale w Powstaniu Styczniowym, Wawelberg uznał, że jedyną drogą do odbudowy zniszczonego przez zaborców państwa polskiego będzie stworzenie jego podstaw gospodarczych i społecznych poprzez wielopoziomowe działania, skierowane do każdej grupy społecznej. Marzył, by przyszła Polska była nowoczesnym państwem, wspólnie budowanym przez wszystkich jej obywateli, bez względu na wyznanie czy poglądy. W tej idei był utopistą, ale jego działania prospołeczne miały wpływ na kształtowanie postaw i działań wielu osób. O wadze tej postaci niech świadczy fakt, że Prezydent Stefan Starzyński w 1938 roku polecił umieszczenie portretu Hipolita Wawelberga jako zasłużonego obywatela miasta Warszawy na wystawie „Warszawa Wczoraj, Dziś, Jutro, Pojutrze” w Muzeum Narodowym. Po II Wojnie Światowej postać Hipolita Wawelberga została wymazana ze świadomości społecznej, dlatego tak ważna jest dziś pamięć o tym wybitnym Polaku.

Najważniejszymi dziełami tego filantropa były: Szkoła Mechaniczno-Techniczna, pierwsza uczelnia techniczna kształcąca inżynierów na ziemiach polskich, oraz prekursorski projekt mieszkaniowy zwany dziś „Kolonia Wawelberga”, którego celem było zapewnienie uboższym warstwom godziwych warunków mieszkaniowych.

Kolonia była wyjątkowym przykładem osiedla społecznego. Zamiar fundatora zakładał budowę wygodnych i higienicznych mieszkań na wynajem dla osób pracujących o niższym statusie ekonomicznym. Osiedle miało na celu nie tylko zapewnienie mieszkań dla osób potrzebujących, ale także integrację mieszkańców, niezależnie od ich pochodzenia i wyznawanej religii. Kolonia była nie tylko domem, ale również miejscem, gdzie mieszkańcy mogli się rozwijać i kształcić. Stanowiła założenia pozytywistyczne, będąc swego rodzaju eksperymentem społecznym i utopią, której celem było zbudowanie lepszego społeczeństwa.

Ludwika Wawelberg (1852-1927), pochodziła ze znanej warszawskiej rodziny Bersonów. Dziadkowie Ludwiki, Majer i Chaja Berson oraz Salomon i Paulina Bauman, ufundowali Szpital Dziecięcy Bersonów i Baumanów przy ulicy Śliskiej w Warszawie. Była wybitną działaczką społeczną, współzałożycielką wielu instytucji wspierających kobiety i dzieci w trudnej sytuacji życiowej.